De naar schatting 24 miljoen plastickorrels die uit de lading van de MSC Zoe op de Nederlandse kust zijn aangespoeld, vormen een fractie van de onvoorstelbare hoeveelheden korrels die dag in dag uit door de plasticindustrie in het milieu worden ‘gemorst’. Elk jaar belanden in de Europese Unie ruim 8 biljoen van dit soort microplastics in de natuur, ofwel 23 miljard per dag.
Plastic Soup Foundation maakt zich grote zorgen over de gevolgen voor mens, dier en milieu. Maria Westerbos, directeur van de Plastic Soup Foundation: ‘Als je de omvang van verspilde korrels in Europa nog enigszins wilt behappen, moet je het omrekenen naar per seconde. Dan heb je het over ruim 265.000 korrels per seconde. Dat is een hele stevige hagelbui van plastic!’
Sterk vervuilde locaties in Rotterdam, Limburg en Antwerpen
Onderzoekers van de Plastic Soup Foundation, Michiel Princen en Robert Möhring, gingen in het afgelopen half jaar langs de fabrieken van grote internationale plasticproducenten op het industrieterrein Chemelot in Zuid-Limburg, in de haven van Rotterdam en in de haven van Antwerpen. De laatste is het grootste knooppunt van plasticproductie in Europa. Op deze locaties zijn producenten gevestigd als Sabic, Ineos, BASF, Borealis, Covestro en Ducor Petrochemicals. De enorme aantallen vers geproduceerde korrels die door de onderzoekers werden aangetroffen, zijn steeds op beeld vastgelegd. Monsters zijn als bewijs meegenomen. ‘We liepen meermaals over een tapijt van plastickorrels’, aldus Princen.
De onderzoekers concluderen dat de vervuiling door plasticproducenten in Nederland en Vlaanderen in het productieproces totaal ontspoord is. ‘De vrijwillige gedragscode van de plasticindustrie, Ocean Clean Sweep, is vrijblijvend en volstrekt niet toereikend om dit probleem op te lossen’, zegt Princen. ‘De grootschalige en structurele omvang van de vervuiling duidt erop dat toezicht en effectieve handhaving al lange tijd ontbreken. Bestaande milieuwetten worden onvoldoende toegepast om de lekkage van plastickorrels naar het milieu aan te pakken en te voorkomen.’
Handhavingsverzoek
De Plastic Soup Foundation heeft deze week daarom als eerste in Europa juridische stappen gezet om deze vorm van vervuiling te stoppen. Via milieuadvocaten Rogier Hörchner en Faton Bajrami is een handhavingsverzoek ingediend bij DCMR, de gezamenlijke milieudienst van de provincie Zuid-Holland en vijftien gemeenten in de regio Rijnmond. Het verzoek heeft onder andere als doel om de Rotterdamse plasticproducent Ducor Petrochemicals te dwingen de omgeving van het bedrijfsterrein schoon te maken en te houden. Op oevers in de directe nabijheid van Ducor Petrochemicals liggen vele tientallen miljoenen korrels.
Omdat ongeveer de helft van de geproduceerde plasticsoorten niet in water blijft drijven, is in het handhavingsverzoek ook gevraagd om het rivierslib van de Rotterdamse haven te onderzoeken op plasticvervuiling.
‘Dit is pas het eerste in een reeks van beoogde handhavingsverzoeken. We zullen dit vaker gaan doen en desnoods via de rechter afdwingen dat de overheid haar werk gaat doen,’ aldus Westerbos. ‘Maar we beginnen met Rotterdam, de locatie het dichtst bij onze eigen Noordzee.’
Ducor en DCMR zijn overigens al langer op de hoogte van de plastic lekkage. Er is tot op heden nog niets opgeruimd en zelfs bij de poort van het bedrijf gaat het al mis.
Een stille ramp
De gevolgen van de vervuiling blijven niet beperkt tot de productielocaties. Via doorgaande wegen, het rioolstelsel en rivieren verspreiden de plastickorrels zich als een olievlek over zeeën en oceanen, waar opruimen ondoenlijk is. ‘Wereldwijd spoelen ze met miljoenen aan op oevers en stranden. Dat is de stille ramp die gaande is’, aldus Westerbos. Vogels en zeedieren die deze korrels voor voedsel aanzien, krijgen interne verwondingen, groeien langzamer en sterven zelfs de hongerdood omdat hun maag al is gevuld met plastic. Tevens is aangetoond dat de korrels chemicaliën aantrekken waardoor ze een giftige pil vormen voor de dieren die ze eten. Na verloop van tijd fragmenteren de korrels tot nog kleinere microplastics en eindigen in ons drinkwater, ons eten en de lucht die we inademen. Met alle mogelijke gevolgen voor onze menselijke gezondheid.
Ook plastic in Natura 2000-gebieden
Uit eerder onderzoek in het kader van het Schone Rivieren-project, waarin Plastic Soup Foundation participeert, bleek dat op bijna de helft van de meer dan 200 meetlocaties langs Maas en Waal plastickorrels zijn gevonden. Aanvullend onderzoek toont aan dat de oevers van de Westerschelde en de Grensmaas, beschermde Natura 2000-gebieden, zijn bezaaid met duizenden plastickorrels per vierkante meter. In Zeeland zijn op de oevers van de Westerschelde overal sporen van de vele plasticproducenten in de Antwerpse haven gevonden.
Westerbos: ‘Ik roep de Europese Commissie op om deze natuurgebieden daadwerkelijk te gaan beschermen conform de Europese Habitatrichtlijn. Het is definitief afgelopen met ons vertrouwen dat de industrie dit zelf goed zal oplossen. Er zijn duidelijke regels nodig vanuit de overheid met harde consequenties.’
Amerikaanse plasticindustrie veroordeeld
Ook in Amerika hebben organisaties zoals Plastic Soup Foundation én particulieren een juridische weg bewandeld, en met succes. In 2019 zijn een plasticfabrikant en een grote distributeur aangeklaagd wegens grootschalige vervuiling met plastickorrels: Formosa Plastics in Texas en Frontier Logistics in South Carolina.
In Texas was het Diane Wilson, een gepensioneerde garnalenvisser, die haar omgeving steeds verder vervuild zag raken met plastickorrels en daarvan structureel bewijs verzamelde. Ze stapte naar de rechter en is in 2019 volledig in het gelijk gesteld. Formosa Plastics werd in het vonnis betiteld als ‘serial offender’. De fabrikant heeft ingestemd met een schikking van vijftig miljoen dollar wegens het jarenlang illegaal dumpen van miljarden plastickorrels in Lavaca Bay en andere waterwegen.
Daarnaast heeft het bedrijf een zogenaamde ‘zero discharge’-belofte gedaan: het zal in de toekomst geen enkele nurdle uit het productieproces naar het milieu laten lekken en bovendien alle veroorzaakte vervuiling opruimen.
Plastic Soup Foundation hoopt op soortgelijke resultaten in Nederland en de rest van Europa en werkt daartoe samen met Break Free From Plastic en The Great Nurdle Hunt.
