Gouda – Na de afdamming bij Klapwijk te Hoppenesse in 1291 begon de Hollandsche IJssel te verlanden, net als eerder de Oude Rijn. De problemen werden al na twee eeuwen zo groot, dat het stadsbestuur van Gouda aan enkele deskundigen opdracht gaf om te inventariseren wat de mogelijke oplossingen zouden kunnen zijn.
Dat leidde tot de beroemde manuscriptkaart uit 1498, thans veilig bewaard in het Streekarchief. Niet alleen is het de oudste kaart van Gouda en de gebieden daaromheen, de kaart vormt bovendien een levendig, welhaast modern verslag van de kennelijk nogal verhitte discussie die in die tijd rond de rivier werd gevoerd. Er staan zes kansrijke maatregelen aangegeven om de stroming in de IJssel te bevorderen, en daarmee de verlanding tegen te gaan. Het ging om enorme werken die zouden moeten leiden tot het geheel of gedeeltelijk opheffen van de -afdamming van de rivier, al of niet in combinatie met de aanleg van een nieuwe dam met sluizen bij IJsselstein, Gouda of Krimpen. Een alternatief vormde een voorstel om in de winter, tussen Sint-Maartensdag (11 november) en Sint-Pietersdag (22 februari) alle uitwateringssluizen in de omgeving van Gouda te openen, waardoor er naar verwachting voldoende stroming in de IJssel zou ontstaan.
De Manuscriptkaart uit 1498. (Zuid is boven, noord is onder; Gouda ligt in het midden van het rechter kaartdeel.) (Foto: StreekArchief Midden-Holland)
Op de kaart staan de diverse mogelijkheden uitvoerig beschreven. Daarbij staat ook aan-gegeven wat de argumenten vóór of tegen de desbetreffende maatregel waren, en in hoeverre de voorgestelde activiteit op bijval kon rekenen. Bij laatstgenoemd voorstel zouden weliswaar delen van de polders ten noorden van de IJssel periodiek onder water worden gezet, maar daar stond dan tegenover dat deze gronden steeds met een laagje vruchtbaar slib uit de rivier zouden worden bedekt. Het is maar waarvoor je kiest, nietwaar?
De verlanding van de Hollandsche IJssel in beeld. Hier bij Krimpen een brede stroom. (Foto: Nico J. Boerboom)
In ieder geval waren vooral de Raad van Holland en Stadhouder Jan III van Egmond, bijgenaamd Manke Jan, voorstanders van dit voorstel. Zij pleitten voor een proef van een korte periode met de polders tussen Gouda en Woerden.
De Hollandsche IJssel bij Gouda al veel smaller. (Foto: Nico J. Boerboom)
Maar Gouda kon voor geen van de voorgestelde maatregelen echt warm lopen. Het stadsbestuur voelde er niets voor om hiervoor enige kosten te dragen, en vond dat de andere aanwonenden het gelag maar moesten betalen. Bovendien maakte men zich kennelijk zorgen over de gevolgen voor de doorvaart door de stad, waaraan zoveel geld werd verdiend. Daarom werd geen van de op de kaart aangegeven opties uitgevoerd en is de verlanding van de Hollandsche IJssel tot het midden van de negentiende eeuw doorgegaan.
De Hollandsche IJssel bij IJsselstein nog smaller. (Foto: Nico J. Boerboom)
Bij de afdamming bij Klaphek te Hoppenesse nog maar een mager slootje. (Foto: Nico J. Boerboom)
Door: Hans Breedveld (Historische Vereniging Die Goude)
Bron: deGouda
Heeft u lokaal nieuws uit Gouda of omgeving?
Mail het ons via redactie@degouda.nl
Download nu deGouda App voor iOS en Android
04-11-2018 14:20