Gouda – Het 119 jaar oude monument ter nagedachtenis aan de Goudse burgemeester mr. A.A. van Bergen IJzendoorn verkeert in een deplorabele staat. De fontein van het gedenkteken in het Houtmansplantsoen werkt al sinds eind vorige eeuw niet meer en de koperen waterspuwer is verdwenen.
Het is een schande voor de stad, stelt Gouwenaar William Bik. Hij is als bestuurslid betrokken bij het beheer en onderhoud van de oude begraafplaats aan de Prins Hendrikstraat, waar Van Bergen IJzendoorn ligt begraven. In het kader van de week van de begraafplaatsen houdt Bik op zaterdag 3 juni een lezing over zowel vader als zoon Van Bergen IJzendoorn, beiden ooit burgemeester van Gouda.
,,Het is heel jammer dat dit monument zo in verval is geraakt, terwijl het herinnert aan een glorietijd in de Goudse geschiedenis,’’ aldus Bik. ,,Het ziet er grauw en aftands uit. Er stroomt geen water meer en de oorspronkelijke koperen waterspuwer is lang geleden verdwenen. Als monument ter nagedachtenis van een beroemde burgemeester zou het de gemeente sieren, wellicht in het kader van het 750-jarig bestaan in 2022, het rijksmonument een flinke opknapbeurt te geven.’’
Vader Nicolaas IJzendoorn werd in 1793 geboren in Amersfoort en trouwde in 1820 met Maria van Bergen, dochter van de Goudse burgemeester Adrianus van Bergen. In 1850 werd hij benoemd tot burgemeester van Gouda. Onder zijn leiding kwam een eind aan een periode van verval. Er vestigden zich belangrijke bedrijven in Gouda, waaronder de Kaarsenfabriek, de Machinale Garenspinnerij en de sigarenindustrie.
In 1864 werd hij opgevolgd door zijn zoon Albertus Adrianus van Bergen IJzendoorn, die zowel de naam van zijn vader als die van zijn moeder voerde. Tot zijn dood in 1895 vervulde hij dit ambt. In zijn burgemeestersperiode beleefde Gouda een periode van economische bloei. Er kwamen spoor- en tramverbindingen. Het scheepvaartverkeer nam enorm toe. De aanleg van de waterleiding had een gunstig effect op de volksgezondheid. Hij was verder promotor bij de oprichting van het Stedelijk Museum en de gemeentelijke archiefdienst. Zijn 25-jarig jubileum werd groots gevierd.
Het monument in het Houtmansplantsoen staat feitelijk in de achtertuin van Van Bergen IJzendoorn, die woonde op de Oosthaven. In 1893 werd deze grote tuin (die ooit deel uitmaakte van het kasteel van Jacoba van Beieren) door hem geschonken aan de gemeente, die het kon toevoegen aan het al bestaande plantsoen. Dat kreeg later de naam van de gebroeders en zeevaarders Cornelis en Frederik Houtman, die al in 1880 werden geëerd met een monument. De burgemeester schonk de gemeente ook nog eens een legaat van 40.000 gulden. Dat werd bestemd voor de aanleg van het Van Bergen IJzendoornpark.
Het monument is vervaardigd van rode granieten blokken en baksteen, een ontwerp van architect Willem Kromhout Czn. Vanuit een spaarbekken stroomde ooit het water het grote bassin in. ,,De onderdelen voor de waterwerking bestaan uit een koperen kogel, waaruit vijf spruiten met platte broeden komen en een opstijgspruit, overgaande in een koperen of bronzen vogel, die het water over de eerste vijf stralen heen in het bassin spuit’, stond in de opdracht. De onthulling vond plaats op 30 augustus 1898. Het gedenkteken is nu een officieel rijksmonument ‘van algemeen belang wegens architectuur- en cultuurhistorische waarde als representatief voorbeeld van een gedenkteken in een het Eclectisme verwant bouwstijl, waarbij de ruw behakte blokken het geheel een rustiek karakter geven’.
De bijeenkomst op de oude begraafplaats aan de Prins Hendrikstraat zaterdag 3 juni begint om 14.00 uur. Pauline Slot, auteur van het boek ‘En het vergeten zo lang’ houdt een lezing over Malva Marina, de ‘vergeten’ dochter van de beroemde Chileense dichter en Nobelprijswinnaar Pablo Neruda die begraven ligt op deze plek. Om 15.00 uur is er een rondleiding en om 15.45 uur houdt William Bik bij het graf van Van Bergen IJzendoorn zijn lezing (zie www.oudebegraafplaatsgouda.nl). Daarbij is ook burgemeester Schoenmaker aanwezig.