´Bron van voorspoed´, dat had de vervening van de Krimpenerwaard in de 18e eeuw moeten worden. Het had de boeren in de polders moeten redden van armoede en tegenslag, maar liep uit op een fiasco. De sluis die voor de vervening werd aangelegd, de huidige Stolwijkerschutsluis, werd hierdoor overbodig. In 2010 werd hij volledig gerestaureerd, maar veel activiteit is er sindsdien niet gezien. Kan een derde failliet worden voorkomen?
Deel 1: de historie van de Stolwijkerschutsluis
De Krimpenerwaard werd in de 18e eeuw geplaagd door tegenslag. Runderpest, drie overstromingen en een gebrek aan mest zorgden dat het land weinig opleverde. Petrus Verhoeff, schout en secretaris van de vrije heerlijkheid van de Lek, Lekkerkerk en Zuidbroek, bedacht een oplossing: de geoctroieerde vervening. De opbrengsten van de winning van de turf zou ten goede komen aan de boeren, aan versteviging van de dijken en de stad Gouda.
‘Zwendelaars’
Na jaren soebatten werd voor het project 2470 hectare aangewezen, een gebied tussen grofweg Gouda, Stolwijk en Berkenwoude. Er werden talloze bouwwerken aangelegd, waaronder de schutsluis in de Gouderaksedijk. In 1804 ging de vervening van start, maar al snel liep het project spaak. De kwaliteit van het veen was te laag, zegt de officiele lezing van het bedrijf, die zwendelaars aanwijst als de boosdoener. Een zoethoudertje, stellen anderen. Hans du Pre, secretaris van de Werkgroep Gouda – Krimpenerwaard: “Door het graven van veenputten en de ringvaart was de kwaliteit van het turf al goed bekend en dat was toen geen reden om te stoppen met de aanleg van de sluis en ringvaart. De ware reden is het tijdstip dat men de turf op de markt wilde brengen”. De uitvoering van het project lag bij de boeren en toen het tij in hun sector keerde, bleek er weinig animo meer voor de vervening. Organisatorische problemen of slecht veen; het project stierf een stille dood, tot de officiele beeindiging in 1853.
Agrarische producten
Als gevolg van het debacle werden alle bouwwerken op slag overbodig. De Stolwijkerschutsluis raakte in onbruik en werd afgedamd met een dijk. Het duurde tot 1888 tot de schutsluis nieuw leven ingeblazen werd, schrijft Adri van den Brink in een onderzoek in Tidinge (die Goude). Ditmaal voor de aan- en afvoer van agrarische producten naar Stolwijk, via de Stolwijkse vliet. De vaarverbinding is zo’n honderd jaar in gebruik geweest. Pas toen landbouwcooperatie ‘Ons Belang’ in 1982 geen belang meer zag in de vaarverbinding, viel het doek voor de sluis opnieuw. Eigenaar het Hoogheemraadschap maakte daarop plannen voor de sloop, maar daar stak de Rijksoverheid een stokje voor; in 1990 werd de Stolwijkerschutsluis benoemd tot Rijksmonument.
Monument
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed roemt de sluis ‘vanwege van belang uit oogpunt van de verveningsgeschiedenis en van de ontwikkeling van de waterbouwkunde’. De sluis is, los van een aantal veenputten in de weilanden bij Stolwijk, een zeldzaam bouwwerk dat herinnert aan het mislukte verveningsproject. Voor het verkeer over de dijk lag er lange tijd een houten ophaalbrug, die een aantal maal is vervangen. Sinds de renovatie in 2010 ligt er een vaste stalen brug.
Heeft u lokaal nieuws uit Gouda of omgeving?
Mail het ons via redactie@degouda.nl
Download nu deGouda App voor iOS en Android
11-09-2019 07:45