“Ik word misschien als gestoord bestempeld maar gek ben ik niet.” In de nieuwe expositie van Anders Bekeken Gouda brengt schilder Ben Bakker ambivalentie in kunst en de menselijke psyche bij elkaar. “Door het schilderen ben ik met de kern van het leven geconfronteerd.”
“Ik heb een psychiatrisch defect, ik ben bipolair.” Ben (73) vertelt het onbewogen, met zachte maar vaste stem. “Ja, ik ben patiënt en zal dat altijd blijven maar je doet mij niets meer.” Dat is wel eens anders geweest, bekent Ben. “Als docent Engels in het voortgezet onderwijs was ik bang dat collega’s of studenten erachter zouden komen dat ik onder behandeling stond. Ik kreeg heel veel medicatie en daardoor kon ik ternauwernood blijven functioneren in de maatschappij.” Als leraar speelde Ben een rollenpatroon dat wegviel op het moment dat hij zijn werk verliet.
“Mijn bipolaire stoornis zorgde thuis voor veel onrust.” De spanning escaleerde toen Ben met de VUT ging. “Ik had geen werk meer, het alledaagse rollenpatroon viel weg. Als je geen dagbesteding hebt dan schuift de nacht in de dag en dan wordt het weer nacht.” Dit zorgde voor een onhoudbare situatie.
Op aangeven van zijn psychiater kwam Ben bij het Goudse Anders Bekeken van de Parnassiagroep (voorheen Reakt) terecht en nam deel aan de schilderlessen in het atelier. “In het begin werd ik door het schilderen in een andere wereld getrokken.” Ben raakte geobsedeerd en in zijn dolle streven naar perfectie trok hij zich verkeerd getrokken penseelstreken ontzettend aan. ”In mijn angstige periodes had ik dat ook. Als er iets fout ging was er geweld in mijn hoofd, ik wilde het foute veranderen zodat het weer goed was. En in het schilderen was voor mij alleen de onbereikbare perfectie goed genoeg.” Door effectieve begeleiding van de medewerkers van Anders Bekeken kreeg hij een ander inzicht.
“Ik heb geleerd hoe ik fouten kan corrigeren door basisprincipes te hanteren. Als je ziet wat ik zes jaar geleden maakte is dat een groot verschil met wat ik nu maak. Ik ben gegroeid en heb door schilderen ontspanning gekregen. Ik ben veel zachter en vriendelijker geworden.”
“Hier in het atelier mag ik zijn wie ik ben. Ik ben vaak heel druk met praten en doen, dan ben ik manisch. Dan tikt Nanja (schildercoach, red.) op mijn schouder en maakt ze een kalmtegebaar door haar wijsvinger tegen haar mond te houden. Ze corrigeert mij. Ze is niet zomaar een schilderlerares maar bezit vaardigheden die mensen zoals ik, met een psychosociale problematiek, nodig hebben.
Ben Bakker wordt door zijn leeftijd en aimabele voorkomen gezien als de oudere van Anders Bekeken. “Ik ben ouder dan de gemiddelde cliënt en merk dat de andere deelnemers mij snel in vertrouwen nemen. Dat vind ik leuk want ik maak graag mensen blij. Door mijn levenservaring en competenties als docent hoop ik voor anderen een klein beetje een licht te zijn.”
Ben Bakker en de andere deelnemers werken sinds kort aan een nieuwe expositie ‘Water’. “Vroeger ging ik vaak vissen. En dan zonder aas,” vertelt Ben met een jongensachtige glimlach. “Vissen was een excuus om lekker aan het water te zitten. Ik genoot van de golfjes, het kalme geluid van water dat de kade raakt, de reflectie van licht. Water heeft iets toverachtigs. En dat zie je terug in de schilderijen van al onze schilders. Zij hebben stuk voor stuk hun eigen interpretatie van water op doek geschilderd.”
Ben merkt dagelijks dat de maatschappij mensen met psychische aandoeningen stigmatiseert. “De psychiatrie moet meer raakvlakken zoeken met de maatschappij,” oppert hij. Want, zo gek zijn wij niet.” De negatieve beeldvorming belemmert het herstel van psychiatrische patiënten en hun behandeling als gelijkwaardige burgers. “Door onze exposities zien anderen wat voor mooie dingen we hier maken. We willen laten zien dat we meer kunnen en niet alleen maar ziek zijn. Daar halen wij erkenning uit. Het is een stap om het stigma kwijt te raken. Ja natuurlijk, je blijft wel altijd patiënt. Maar door via de expositie naar buiten te treden laat je zien wie je bent en wat je wèl goed kan.
Ben ademt uit, het is een moment stil en hij wijst dan naar een doek van een van de deelnemers. “En, zeg nou zelf, wat koop je liever voor honderd euro? Dit schilderij van Anders Bekeken of een Ikeaposter waar duizenden replica’s van zijn gemaakt?”
Wil je het werk van Ben en zijn collega’s zelf ervaren? De expositie ‘water’ is van 20 t/m 23 november te zien in de Agnietenkapel in Gouda.