De Mallegatsluis: Gouda binnen via de zijdeur

Gouda – Een stralende Goudse zomerdag, aan de sluiskade staat de monumentale witte sluiswachterswoning te schitteren in de zon. Bij het schipperswachtlokaal aan de andere kant van de sluis genieten toeristen en locals van een verkoelend drankje. Wanneer er twee boten van de Hollandse IJssel naderen, komt de sluiswachter van de Mallegatsluis in actie. Dagelijks staat hier op kantooruren iemand klaar om de boottoeristen op hun wenken te bedienen. Zo worden de toeristen persoonlijk Gouda binnen gelaten en dat wordt gewaardeerd.

De Mallegatsluis

De boottoeristen maken goed gebruik van de klassieke Mallegatsluis, die samen met de sluiswachterswoning dateert uit 1763. De sluis zoals we hem vandaag de dag kennen is opgebouwd tijdens de grootschalige renovatie van 1941/42. Het is een constructie van het type schutsluis met zogenaamde translatiedeuren, een soort hefdeuren waar de boot onderdoor vaart.

Dagelijks passeren er zo’n twintig tot honderd boten van en naar het centrum. Van schippers die in Gouda liggen hoor je veelal positieve geluiden over de Mallegatsluis. De stadsentree wordt geroemd om zijn mooie historische karakter en dankzij de snelle bediening voelen toeristen zich erg welkom. Daarbij vinden zij het fijn om een sluiswachter aan te treffen, vaak genoeg worden sluizen en bruggen tegenwoordig op afstand bediend. Wat dat betreft heeft de Mallegatsluis goede papieren voor een zonnige toekomst.

Zijingang

En toch… toch knaagt er iets. Want hoewel de sluis een mooie entree biedt aan de stad, is hij zeker niet altijd de hoofdingang geweest. Die lag aanvankelijk verderop, aan de kop van de Oosthaven, bij het befaamde tolhuis. Eeuwenlang voer de scheepvaart uit de wijde omgeving via deze Havensluis en door de grachten van de stad. Boten waren lange tijd zelfs verplicht om deze route te gebruiken en tol te betalen, een bron van welvaart voor de stad.

Het gebruik van de Havensluis was destijds een indrukwekkende vertoning. Dankzij het paar sluisdeuren bij het voormalige casino konden boten over een lengte van 400 meter in een keer worden geschut. De gracht lag dan ook regelmatig vol met passanten. In 1954 werd de Havensluis vanwege de toegenomen verkeersdrukte afgesloten.

Boten in de grachten

Er zijn Gouwenaars die wel voelen voor de oude route en die pleiten voor heropening van de Havensluis. Toeristen zouden dan weer via de grachten door de stad kunnen varen, van de Hollandse IJssel naar de Gouwe. Voorstanders zien de levendige sfeer met boten voor zich, die in de plek zou kunnen komen de ijzingwekkende stilte die nu over de grachten heerst. Aan de heropening hangt echter een stevig prijskaartje. In het huidige coalitie-akkoord van het College van B&W is daarom wel een onderzoek opgenomen naar de mogelijkheden, maar is geen geld vrijgemaakt. Dat moet komen van private financiers, zo zegt de gemeente. Het ziet er dus naar uit dat de Mallegatsluis nog wel even druk zal blijven met het overzetten van boten. En het moet gezegd: eigenlijk heeft dat ook wel zijn charme.

Hoe werkt de Mallegatsluis?

Ligt er een boot op de Hollandse IJssel die de stad in wil dan worden schuiven in de buitendeuren geopend, de rinketten. Het waterpeil in de sluis wordt nu gelijk aan dat van de Hollandse IJssel. Nu kunnen de sluisdeuren zonder tegendruk worden geopend. Bij de Mallegatsluis zijn dit translatiedeuren, die worden opgehesen als bij een hefbrug. Een nadeel hiervan is de beperkte doorvaarhoogte. De boot kan nu de sluis in varen.
Wanneer de sluisdeuren gesloten zijn wordt de boot zo vastgelegd dat hij met het stijgende/dalende waterniveau meebewegen kan. Nu kunnen de rinketten in de centrumsluisdeuren worden geopend en volgt hetzelfde ritueel. Aan het einde van de dag zijn er afhankelijk van de dag twintig tot honderdtwintig boten gepasseerd.
Woensdag en donderdag zijn populaire dagen vanwege de kaasmarkt en curiosamarkt. Ook in het weekend kan het er druk zijn. De sluiswachters werken op verschillende sluizen in roulatie. Zo blijft het werk afwisselend en leuk. Bij de Mallegatsluis wordt voor zover bekend geen tolgeld geheven.

Tekst en foto’s Peter Riphagen
Bron: deGouda Digitaal

Heeft u lokaal nieuws uit Gouda of omgeving?
Mail het ons via redactie@degouda.nl

Download nu deGouda App voor iOS en Android
02-08-2018 09:01